Bron:Alexander Nepogodin RT, 17 mei 2022 ~~~
Er zijn weer schoten en explosies gehoord in de enclave. Wie heeft er baat bij een escalatie van het “bevroren conflict”?
Terwijl de ogen van de wereld gericht zijn op Oekraïne, wordt Transnistrië geconfronteerd met een explosieve situatie. Het kleine gebied, dat de facto zelfbestuur is sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie en grenst aan Oekraïne, wordt internationaal erkend als deel van Moldavië.
Eind april heeft een reeks explosies de hoofdstad Tiraspol door elkaar geschud en er zijn schoten gehoord aan de grens met het door oorlog verscheurde buurland. Verschillende belangrijke militaire en infrastructurele gebouwen werden getroffen – het Ministerie van Staatsveiligheid, een TV- en radiocentrum, alsook het grootste munitiemagazijn in Oost-Europa. De kwestie Trans-Dnjestrië heeft in de marge van de wereldpolitiek voortgeduurd sinds de oorspronkelijke gevechten op 21 juli 1992 werden beslecht en een staakt-het-vuren werd ondertekend.
Nu, 30 jaar later, vormt dit “bevroren conflict” opnieuw een bedreiging voor de Europese veiligheid. RT legt uit wie kan profiteren van een escalatie in Transnistrië en hoe de ontwikkelingen in de regio zullen worden beïnvloed door de speciale militaire operatie van Rusland in Oekraïne.
Explosieve situatie
De afgescheiden Pridnestrovische Moldavische Republiek (PMR) was een van de eerste regio’s die in hoge staat van paraatheid kwam na het begin van de Russische operatie in februari. De meerderheid van de inwoners is pro-Moskou, en sinds het begin van de jaren negentig heeft Transnistrië de banden met Moldavië verbroken en op de steun van het Kremlin gerekend. Geografisch gezien ligt de PMR echter dicht bij het zuidwesten van Oekraïne, aan de grens met Odessa en Vinnitsa.
Sinds de eerste dagen van de Moskouse operatie werd het duidelijk dat hier provocaties konden plaatsvinden. En het lijkt erop dat dat ook gebeurd is. Op 25 april werden naar verluidt schoten gelost op het ministerie van Staatsveiligheid door een granaatwerper. Als gevolg daarvan ontstond brand in het gebouw en de explosie verbrijzelde ruiten in de nabijgelegen gebouwen, maar niemand raakte gewond of kwam om het leven. Terwijl de hulpdiensten de brokstukken opruimden, probeerden de autoriteiten erachter te komen wie achter de schietpartij zat. Uiteindelijk kwamen zij tot de conclusie dat dergelijke voorvallen in de kaart speelden van degenen die Trans-Dnjestrië wilden meesleuren in het conflict tussen Rusland en Oekraïne.
De volgende dag werd een militair vliegveld in de buurt van Tiraspol getroffen, en later werden twee antennes in Mayak, waar het tv- en radiocentrum van Trans-Dnjestrië is gevestigd, opgeblazen. Bloggers ontdekten dat deze toebehoorden aan het Russische Televisie- en Radio-omroepnetwerk en hadden uitgezonden naar de VS, het Midden-Oosten en Latijns-Amerika.
Na de reeks explosies verhoogde de veiligheidsraad van de PMR het alarmniveau voor terroristische dreiging tot het hoogste niveau en beloofde het “dringende maatregelen ten uitvoer te leggen die de autoriteiten in staat zouden stellen mensen te evacueren, de slachtoffers te behandelen, psychologische begeleiding te bieden en te helpen eigendommen veilig te stellen als eigenaars moeten vertrekken”.
De voorzitter van de PMR, Vadim Krasnoselsky, gelooft dat Oekraïne achter de incidenten zat. “We weten waar de terroristen vandaan kwamen en waar ze daarna naartoe zijn gegaan. Ik verzeker u dat ze niets te maken hebben met de kwestie Transnistrië”, aldus de politicus.
De lokale autoriteiten besloten ook om de viering van de Dag van de Overwinning op 9 mei uit voorzorg af te gelasten. Ze verboden vuurwerk en vroegen de mensen om geen bloemen te brengen naar de graven van gesneuvelde Sovjetsoldaten. “Het organiseren van bijeenkomsten op bepaalde locaties is niet veilig”, verklaarde Krasnoselsky, die eraan toevoegde dat ze op een dag de overwinning opnieuw zouden vieren zoals ze dat in mei 1945 hadden gedaan.
Ondanks alle maatregelen was de situatie in Transnistrië de volgende dagen nog steeds gespannen. Op 27 april werden blijkbaar VOG-25 granaatwerpers gebruikt om te schieten op militaire opslagplaatsen in Kolbasna waar Russische vredeshandhavers zijn gestationeerd. De onderzoekscommissie van de PMR concludeerde dat de aanval was georganiseerd vanaf Oekraïens grondgebied.
Kolbasna, gelegen nabij de Oekraïense grens, herbergt de grootste munitievoorraad in Oost-Europa. In 2000 lag er 42 ton aan artillerie- en infanteriemunitie en ander militair materieel. Na afspraken op de OVSE-top van 1999 in Istanbul werd meer dan 20 ton verplaatst of vernietigd, maar de faciliteit bevat nog steeds een aanzienlijk aantal wapens die daar zijn gedeponeerd na de terugtrekking van Sovjettroepen, en later Russische troepen, uit Duitsland en Tsjecho-Slowakije.
Onmiddellijk nadat Moskou met zijn militaire operatie was begonnen, begonnen bepaalde Telegram-kanalen scenario’s te bespreken waarin Oekraïne zou proberen de opslagplaats over te nemen en de wapens in beslag te nemen. De autoriteiten gaven geen commentaar op de geruchten – kennelijk geloofden zij dat de VS en de EU het land van voldoende modern materieel hadden voorzien.
Toenemende spanningen
Het conflict in Transnistrië in 1992 was het gevolg van het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Trans-Dnjestrië maakte deel uit van de Moldavische Sovjetrepubliek, een gebied dat bevolkt werd door Russischtaligen, en is thans een afgescheiden republiek die ingesloten ligt tussen Moldavië en Oekraïne. Er wordt al enkele jaren gesproken over de mogelijkheid om het conflict in Trans-Dnjestrië te “ontdooien”.
Het kwam opnieuw op de agenda in 2014, nadat de Krim zich herenigde met Rusland en er een conflict uitbrak in Donbass. De helft van de 500.000 mensen die in Transnistrië wonen zijn Russische staatsburgers, en de autoriteiten passen sinds 2016 haar wetten aan aan de Russische wet om toekomstige integratie mogelijk te maken. In deze context begon Oekraïne de PMR te zien als een vijandig deel van de “Russische wereld” nabij zijn grenzen.
De escalatie tussen de twee garanten van de regeling van het conflict – Rusland en Oekraïne – heeft het risico van een ontdooiing doen toenemen. In 2014 heeft dit geleid tot sterkere banden tussen Oekraïne en Moldavië, waardoor de militaire en politieke druk op de PMR is toegenomen. In 2022 is het risico op escalatie nog groter geworden. Te oordelen naar de uitspraken van de politici in Moldavië en Transnistrië willen beide partijen echter echt voorkomen dat ze in het conflict worden meegesleurd.
In een toespraak tot de bevolking van Oekraïne, met name de regio’s Vinnitsa en Odessa, op 26 februari, zei president Krasnoselsky dat de geruchten over een dreiging vanuit Trans-Dnjestrië een “provocatie” zijn.
“Ik twijfel er niet aan dat al degenen die deze onjuiste informatie verspreiden, ofwel totaal geen voeling hebben met de situatie, ofwel proberen onrust te stoken… Geloof geen geruchten die worden verspreid door louche actoren en onruststokers, blijf nuchter en steun degenen die het nodig hebben als u kunt,” zei hij.
Moldavië heeft relatief terughoudend gereageerd op de reeks explosies in Transnistrië. In een toespraak tot de pers na een vergadering van de Hoge Veiligheidsraad op 27 april gaf president Maia Sandu de schuld voor de escalatie aan “oorlogszuchtige krachten” in de regio die “geïnteresseerd zijn in het destabiliseren van de situatie”, zonder verder uit te weiden. Minister van Defensie van Moldavië Anatolie Nosatii benadrukte dat zijn ministerie de gebeurtenissen in het oog houdt om verdere escalatie te voorkomen.
Moldavië stelt alles in het werk om zich te distantiëren van de crisis in Oekraïne, en de dreigende escalatie baart zowel de regering als het publiek grote zorgen. De informatie- en veiligheidsdienst van het land heeft een verklaring uitgegeven waarin de mensen worden opgeroepen kalm te blijven en zich te onthouden van de verspreiding van niet-geverifieerde informatie. “Het is belangrijk om de verspreiding van nepnieuws dat haat en oorlog aanwakkert te voorkomen”, aldus de verklaring.
Terwijl de Moldavische autoriteiten echter probeerden de burgers te kalmeren, begonnen de strijdkrachten van Oekraïne een militaire oefening in de buurt van Podolsk (het vroegere Kotovsk), een stad in de buurt van de grens met Transnistrië, waarbij ten minste 2.000 soldaten werden ingezet. De Oekraïense journalist Dmitry Gordon merkte op dat het Oekraïense leger de PMR wel moet treffen omdat deze een bron van bedreiging vormt voor de regio Odessa.
Officieel heeft Oekraïne elke medeplichtigheid aan deze incidenten ontkend. Sommige Oekraïense politici hebben echter uitspraken gedaan die zowel voor de PMR als voor Moldavië verontrustend lijken. Presidentieel adviseur Alexey Arestovich zei dat de aanvallen Rusland in de kaart speelden en stelde voor dat Oekraïense troepen Trans-Dnjestrië zouden binnenvallen, waarbij hij benadrukte dat dit alleen zou gebeuren als de Moldavische regering direct om dergelijke hulp zou vragen. “We kunnen [Transnistrië] beheren als dat nodig is. Snap, en het is gebeurd,” zei hij.
President Volodymyr Zelensky beschuldigde Rusland er op zijn beurt direct van dat het de regio probeert te destabiliseren. “We begrijpen duidelijk dat dit een van de stappen is van de Russische Federatie. De speciale diensten zijn daar aan het werk. Het gaat niet alleen om nepnieuws. Het doel is duidelijk – om de situatie in de regio te destabiliseren, om Moldavië te bedreigen. Ze laten zien dat als Moldavië Oekraïne steunt, er bepaalde stappen zullen worden genomen”, zei hij.
Het Moldavische Bureau voor Reïntegratie – een parlementair orgaan dat de besprekingen over de regeling van Trans-Dnjestrië leidt – wees echter elk aanbod van hulp van Oekraïne van de hand. “De regeling van de kwestie Trans-Dnjestrië kan met politieke middelen worden bereikt en alleen op basis van een vreedzame oplossing, met uitsluiting van militaire en andere gewelddadige acties,” aldus het bureau. Tijdens een bezoek aan Kiev zei de voorzitter van het Moldavische parlement, Igor Grosu, dat Moldavië geen militaire hulp aan Oekraïne zou verlenen, onder verwijzing naar de neutraliteit van het land.
Maar ondanks de verklaringen van Moldavië en de PMR, verwacht de NAVO nog steeds provocaties in Transnistrië. De plaatsvervangend secretaris-generaal van de NAVO, Mircea Geoana, ziet in de nabije toekomst geen militaire risico’s voor Moldavië, maar voorziet wel dergelijke risico’s voor Oekraïne. “We verwachten provocaties, valse vlag operaties – met als doel problemen te veroorzaken, niet zozeer voor Moldavië, maar voor de Oekraïense strijdkrachten in het westen van het land,” zei ze.
Ook de EU was bezorgd over de escalatie in Transnistrië; haar diplomaten drongen er bij de partijen op aan zich kalm te houden en zich terughoudend op te stellen, maar besloten de steun aan Moldavië op te voeren. Sommige landen raadden hun burgers aan Trans-Dnjestrië te verlaten of de regio niet te bezoeken vanwege de verslechterende veiligheidssituatie. Onder meer Canada, de VS, Bulgarije, Israël en Duitsland hebben geactualiseerde reisadviezen gegeven.
Een Russische enclave
Enkele uren voordat het Trans-Dnjestrische ministerie van staatsveiligheid in Tiraspol door een ontploffing werd getroffen, zei de Russische vice-minister van Buitenlandse Zaken Andrey Rudenko: “Wij zien geen risico’s in Trans-Dnjestrië. Ons standpunt blijft ongewijzigd. Wij pleiten voor een vreedzame regeling van het Trans-Dnjestrische conflict.” Enkele dagen daarvoor kondigde waarnemend bevelhebber van het Centraal Militair District van Rusland, generaal-majoor Rustam Minnekajev, echter aan dat een van de doelen van de tweede fase van de Russische militaire operatie in Oekraïne het veiligstellen van de toegang tot Trans-Dnjestrië zou zijn. Deze mening werd later gesteund door Denis Pushilin, het hoofd van de Volksrepubliek Donetsk.
Een Russische vredesmacht is momenteel in Trans-Dnjestrië gestationeerd. Sinds het aantreden van Maia Sandu, een pro-Europese politica, spreekt Moldavië zich uit voor een politieke regeling, die alleen mogelijk zou zijn nadat de Russische troepen zijn teruggetrokken. Dit zou nodig zijn om de reïntegratie te bespoedigen van Moldavië en Transnistrië, die na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in het begin van de jaren negentig in een gewapend conflict uiteenvielen.
De Moldavische autoriteiten hebben de doorvoer van Russische ladingen sinds 2014 echter meerdere malen geblokkeerd (daarvoor onderhielden de vredeshandhavers zowel via Moldavië als via Oekraïne een verbinding met het “vasteland”, onder meer via het spoor). Rusland verwees Moldavië naar de overeenkomst tussen beide landen uit 1992, maar dat mocht niet baten. Daarom zou de controle over de door Minnekayev genoemde zuidelijke regio’s van Oekraïne Rusland mogelijk in staat stellen opnieuw een logistieke route voor zijn vredeshandhavers te openen.
De laatste roulering van de Operationele Groep van de Russische Strijdkrachten in Transnistrië was in november 2021. Het bataljon hield de wacht op 15 vredeshandhavingsposten en controleposten in een gebied van 225 km lang en 20 km breed in de centrale en zuidelijke delen van de gedemilitariseerde zone. In totaal zijn daar ongeveer 3.000 Russische troepen gestationeerd, velen van hen plaatselijke bewoners. Gecombineerd met naar schatting 4.000 tot 5.000 manschappen van de PMR-militairen beschikken de gezamenlijke troepen over een zeer beperkt offensief potentieel.
Het beste waar zij op kunnen hopen als de vijandelijkheden met Oekraïne uitbreken, is de Oekraïense strijdkrachten een tijdje op afstand te houden. In dit licht bezien zijn de recente incidenten in Trans-Dnjestrië logisch – Oekraïne is bezig de spanningen in de regio preventief op te voeren. Er is echter geen concreet bewijs, afgezien van een paar geïsoleerde verklaringen. Viktor Andrusiv, een adviseur van de Oekraïense minister van Binnenlandse Zaken, heeft bijvoorbeeld spijt betuigd dat hij Moldavië om toestemming heeft moeten vragen om Trans-Dnjestrië binnen te vallen.
In theorie is Oekraïne er klaar voor. Sinds 2014 bereidt het zich voor op een escalatie. De Oekraïense strijdkrachten hebben jaarlijks gezamenlijke oefeningen gehouden tussen verschillende takken van het leger en agentschappen met steun van de Nationale Garde en de Veiligheidsdienst van Oekraïne in de regio Odessa en op de Zwarte Zee en rivieren.
In 2018 oefende Oekraïne kustverdediging en controle over een deel van de Donau-Dnjepr “onder omstandigheden van activering van interne dreigingen” als onderdeel van de internationale oefening Rapid Trident. In 2021 oefende het scenario’s tijdens de internationale oefening Sea Breeze, waaronder het afweren van een kustlanding in de omgeving van Odessa. Maar het interessantste onderdeel was de rol van de Oekraïense veiligheidsdienst bij de veronderstelde herovering van de regio op “terroristen” en het afsnijden van hun terugtrekroutes.
Wat is de volgende stap?
De situatie in Oekraïne neigt in feite naar een verhoogd risico dat het conflict zich uitbreidt naar Trans-Dnjestrië en andere naties meesleept in het moeras. De kwestie Trans-Dnjestrië is zeker gunstig voor de Oekraïense militairen, omdat het een nieuwe spanningshaard voor Rusland kan creëren. In de media wordt er steeds vaker naar verwezen als een potentieel “tweede front”. Dit is echter onpraktisch, omdat Kiev de in Donbass en Rusland broodnodige troepen zou moeten omleiden – en een luchttoevoerroute zou moeten opzetten.
Dit betekent dat een totale oorlog waarschijnlijk niet naar de niet-erkende republiek zal komen, aangezien de PMR en Moldavië er zeker geen belang bij hebben om te vechten. Maar het risico van destabilisatie ligt nog steeds op de loer.
Dit betekent dat het systeem van checks and balances dat 30 jaar geleden werd ingesteld, nu een perfect moment heeft om zijn veerkracht te bewijzen en te voorkomen dat het conflict in Oekraïne overslaat naar de enclave. Provocaties kunnen echter niet worden uitgesloten, en zij zullen waarschijnlijk toenemen naarmate de oorlog in het zuiden van Oekraïne escaleert.
Er is nog geen oplossing voor dit conflict in zicht. Het proces zit al enkele jaren muurvast. De besprekingen in het 5+2-formaat (Moldavië en de PMR, met Rusland, Oekraïne en de OVSE als bemiddelaars, en de VS en de EU als waarnemers) zijn in 2019 feitelijk opgeschort. Ook op humanitair gebied is geen vooruitgang geboekt.
In werkelijkheid is het conflict in Transnistrië nu ook verbonden met de Donbass. Dit heeft ertoe geleid dat Oekraïne in 2021 meer economische druk tegen de PMR heeft uitgeoefend dan zelfs Moldavië.
Dat gezegd hebbende, heeft Kiev zich nog niet teruggetrokken uit de onderhandelingen. Het Moldavische reïntegratiebureau meldt dat Oekraïne blijft deelnemen aan de Joint Control Commission die belast is met de coördinatie van de gedemilitariseerde zone en het toezicht op de vredeshandhavingsoperatie. “Het is moeilijk om voorspellingen te doen. We weten niet hoe de oorlog zal eindigen en hoe hij het politieke klimaat en de betrekkingen tussen Rusland en Oekraïne zal beïnvloeden,” zei Oleg Serebryan, de vice-premier van Moldavië. Hij voegde eraan toe dat dit niet het beste moment is om voor te stellen de formule te wijzigen; “Eerst moeten we de situatie verduidelijken.”
Oekraïne neemt nog steeds deel aan de besprekingen, maar blijft harde taal spreken tegen de PMR. Het ziet de Russische vredesmacht als een bedreiging voor zijn nationale veiligheid en heeft zijn grens met Trans-Dnjestrië gesloten. Dit initiatief heeft geleid tot enorme rijen aan de grens met Moldavië; vluchtelingen moeten 10 tot 72 uur wachten voordat zij de grens kunnen oversteken.
Het is echter onwaarschijnlijk dat Kiev bereid is vijandelijkheden uit te lokken. De meeste inwoners van de PMR zijn Moldavische burgers, en Chisinau’s bezit van Transnistrië is internationaal erkend, wat betekent dat Oekraïne de goedkeuring van Moldavië nodig zou hebben om het gebied binnen te vallen. Dit gezegd zijnde, hebben de huidige gebeurtenissen de Trans-Dnjestrische zaak tot een sleutelkwestie in het Europese veiligheidssysteem gemaakt.
Topfoto: Een gepantserd personeelsvliegtuig (APC) staat geparkeerd bij een controlepost van Russische vredeshandhavers in de stad Bendery, Moldavië. © Sputnik / Vadim Savitskii / Russische ministerie van Defensie
Door Alexander Nepogodin, а politiek journalist, deskundige inzake Rusland en de voormalige Sovjet-Unie.
- Moldavië wijst Kievs voorstellen over Transnistrië af – RT 27 april 2022 (
- Oekraïne, het stond allemaal in het Rand Corp. plan. – Manlio Dinucci, Voltaire Network Rome, 8 maart 2022