Bron: Hasan Illaik thecradle 12 maart 2023 ~~~
The Cradle onthult vertrouwelijke clausules van de overeenkomst tussen Teheran en Riyad, die dankzij Beijing tot stand is gekomen.
Onder Chinese auspiciën hebben Iran en Saoedi-Arabië op 10 maart in Peking een overeenkomst bereikt om de diplomatieke betrekkingen te herstellen, na een onderbreking van zeven jaar.
In de meest optimistische lezing kan de overeenkomst worden gezien als een historische strategische overeenkomst, die de grote veranderingen in West-Azië en de wereld weerspiegelt. In het slechtste geval kan het worden gekenmerkt als een “wapenstilstandsovereenkomst” tussen twee belangrijke rivalen, die een waardevolle ruimte zal bieden voor directe, regelmatige communicatie.
De gezamenlijke verklaring van China-Saudi-Iran op vrijdag brengt sterke implicaties met zich mee die verder gaan dan de aankondiging van het herstel van de diplomatieke betrekkingen tussen Teheran en Riyad, die sinds 2016 waren verbroken.
De verklaring is heel duidelijk:
- De ambassades van Saoedi-Arabië en de Islamitische Republiek Iran zullen in minder dan twee maanden heropenen.
- Respect voor de soevereiniteit van staten.
- Activering van de in 2001 ondertekende samenwerkingsovereenkomst op veiligheidsgebied tussen Saudi-Arabië en Iran.
- Activering van de samenwerkingsovereenkomst in de sectoren economie, handel, investeringen, technologie, wetenschap, cultuur, sport en jeugd, die de partijen in 1998 hebben ondertekend.
- Er bij de drie landen op aandringen alles in het werk te stellen om de regionale en internationale vrede en veiligheid te bevorderen.
Op het eerste gezicht suggereren de eerste vier clausules dat de door China bemiddelde overeenkomst in wezen een herstel van de diplomatieke betrekkingen tussen de twee oude vijanden is. Maar in feite is de vijfde clausule verre van de standaardtekst die in gezamenlijke verklaringen tussen staten wordt opgenomen.
Zij lijkt een nieuwe maatstaf aan te geven voor conflicten in West-Azië, waarbij China de rol van “vredestichter” speelt – in partnerschap met Iran en Saoedi-Arabië – waarbij Peking een rol speelt in diverse regionale conflicten of de betrokken partijen beïnvloedt.
Bronnen die bekend zijn met de onderhandelingen hebben aan The Cradle onthuld dat de Chinese president Xi Jinping niet simpelweg een reeds lopende deal tussen Teheran en Riyad heeft geflikt. Xi heeft namelijk persoonlijk de weg vrijgemaakt voor de totstandkoming van dit akkoord. Het Chinese staatshoofd heeft zich sinds zijn bezoek aan Saoedi-Arabië in december 2022 en later, tijdens het bezoek van de Iraanse president Ebrahim Raisi aan Peking medio februari 2023, intensief met de details ervan beziggehouden.
Er werd meer dan één onderhandelingsronde gehouden onder Chinese auspiciën, waarbij de Iraniërs en de Saoedi’s de laatste hand legden aan details waarover zij in Irak en Oman, tijdens eerdere gespreksronden, hadden onderhandeld.
Het was geenszins een gegeven dat de twee partijen in hun laatste gespreksronde (6-10 maart 2023) tot een akkoord zouden komen. Maar de Chinese vertegenwoordiger slaagde erin alle obstakels tussen de twee delegaties te overwinnen, waarna de partijen goedkeuring kregen van hun respectieve leiders om de overeenkomst vrijdag aan te kondigen.
China als regionale garant
De afgelopen dagen is er veel geschreven over de strategische implicaties van een door China bemiddelde Saoedi-Iraanse overeenkomst en de gevolgen daarvan voor de wereldwijde rol van China ten opzichte van de Verenigde Staten. De Perzische Golf is voor beide mogendheden een strategische regio en de belangrijkste bron van energie voor China. Dit is waarschijnlijk de reden waarom Peking heeft ingegrepen om de spanningen tussen zijn twee strategische bondgenoten te verminderen. Het is ook iets wat Washington, dat lang als de “veiligheidsgarant” van de regio is beschouwd, nooit had kunnen bereiken.
Er zal ongetwijfeld veel worden gezegd over het “strategisch avonturisme” van de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman (MbS) en zijn exploitatie van mondiale veranderingen om de afname van de regionale invloed van de VS te compenseren. De opkomst van een multipolaire, post-Amerikaanse orde biedt traditionele Amerikaanse bondgenoten enige ruimte om hun internationale opties te verkennen, weg van Washington en in dienst van hun onmiddellijke nationale belangen.
De huidige belangen van Saudi-Arabië houden verband met de ambitieuze politieke, economische, financiële en culturele doelstellingen die MbS voor zijn land heeft vastgesteld, en berusten op twee pijlers:
- Diversificatie van regionale en mondiale partnerschappen om zich aan te passen aan mondiale systeemveranderingen die Riyadhs grootse plannen zullen helpen realiseren.
- Zorgen voor veiligheid en politieke stabiliteit zodat Saudi-Arabië zijn grote projecten kan uitvoeren, met name die van de “Visie 2030” van MbS, waarmee Riyad zichzelf wil omvormen tot een regionale broedplaats voor financiën, handel, media en de amusementsindustrie – vergelijkbaar met de rol die de VAE in de afgelopen decennia hebben gespeeld, of Beiroet vóór de Libanese burgeroorlog in 1975.
Kortom, regionale en binnenlandse veiligheid en stabiliteit zijn voor Riyad van vitaal belang om zijn strategische doelstellingen te kunnen verwezenlijken. Daarom werden in de overeenkomst van Peking vertrouwelijke clausules opgenomen om Iran en Saudi-Arabië ervan te verzekeren dat aan hun veiligheidseisen zou worden voldaan. Sommige van deze details zijn aan The Cradle verstrekt, met dank aan een bron die bij de onderhandelingen betrokken is:
- Zowel Saudi-Arabië als de Islamitische Republiek Iran verbinden zich ertoe zich niet in te laten met activiteiten die een van beide staten destabiliseren, op veiligheids-, militair of medianiveau.
- Saudi-Arabië verbindt zich ertoe geen media te financieren die Iran trachten te destabiliseren, zoals Iran International.
- Saudi-Arabië verbindt zich ertoe geen organisaties te financieren die door Iran als terroristen zijn aangemerkt, zoals de People’s Mojahedin Organization (MEK), in Irak gevestigde Koerdische groeperingen of militanten die vanuit Pakistan opereren.
- Iran verbindt zich ertoe ervoor te zorgen dat de organisaties waarmee het banden onderhoudt, het Saudische grondgebied niet schenden vanuit Iraaks grondgebied. Tijdens de onderhandelingen is gesproken over de aanval op Aramco-faciliteiten in Saudi-Arabië in september 2019, en de garantie van Iran dat een geallieerde organisatie geen soortgelijke aanval zal uitvoeren vanaf Iraaks grondgebied.
- Saudi-Arabië en Iran zullen al het mogelijke doen om conflicten in de regio op te lossen, met name het conflict in Jemen, om een politieke oplossing te vinden die duurzame vrede in dat land waarborgt.
Volgens bronnen die bij de onderhandelingen in Peking betrokken zijn, zijn er geen details over het conflict in Jemen overeengekomen, omdat er in januari al aanzienlijke vooruitgang is geboekt in rechtstreekse besprekingen tussen Riyad en de Jemenitische verzetsbeweging Ansarallah. Deze hebben geleid tot belangrijke afspraken tussen de twee strijdende staten, die de VS en de VAE verwoed hebben geprobeerd te ondermijnen om een oplossing van de Jemen-oorlog te verhinderen.
In Peking zijn de Iraniërs en de Saudi’s echter overeengekomen de reeds tussen Riyad en Sanaa bereikte besluiten te helpen bevorderen en daarop voort te bouwen om een einde te maken aan de zeven jaar durende oorlog.
Hoewel de verklaring van Beijing dus vooral betrekking heeft op kwesties die verband houden met diplomatieke toenadering, lijken de Iraans-Soedische afspraken vooral te zijn gemaakt rond veiligheidsvereisten. Voorstanders van beide partijen zullen waarschijnlijk beweren dat hun eigen land beter af is met de overeenkomst, maar een diepere blik laat een gezond evenwicht zien in de voorwaarden van de overeenkomst, waarbij elke partij de verzekering krijgt dat de andere partij niet aan haar veiligheid zal tornen.
Iran heeft nooit verklaard de veiligheid van Saudi-Arabië te willen ondermijnen, maar sommige van zijn regionale bondgenoten hebben geen geheim gemaakt van hun bedoelingen in dit verband. Bovendien heeft MbS publiekelijk verklaard de strijd binnen Iran te willen voeren, wat de Saudische inlichtingendiensten de afgelopen jaren hebben gedaan, met name door steun en financiering van gewapende dissidente en separatistische organisaties die door Iran als terroristische groeperingen worden aangemerkt.
De veiligheidsprioriteiten van deze overeenkomst zouden vorige week in Peking gemakkelijk te zien moeten zijn geweest. De overeenkomst werd immers gesloten tussen de nationale veiligheidsraden van Saudi-Arabië en Iran, en omvatte de deelname van inlichtingendiensten van beide landen. De Iraanse delegatie bestond uit officieren van het Iraanse ministerie van Inlichtingen en van de inlichtingendiensten van de Islamitische Revolutionaire Garde (IRGC).
Op een enigszins apart punt dat verband houdt met regionale veiligheid – maar geen deel uitmaakt van de overeenkomst van Peking – bevestigden bronnen die bij de onderhandelingen betrokken waren aan The Cradle dat de Saudische delegatie tijdens de besprekingen benadrukte dat Riyad vasthoudt aan het Arabische vredesinitiatief van 2002; het weigert normalisatie met Tel Aviv vóór de oprichting van een onafhankelijke Palestijnse staat, met Jeruzalem als hoofdstad.
Het meest opmerkelijke is misschien wel dat de Iraanse en Saoedische delegaties van de inlichtingendienst elkaar vijf dagen lang in de Chinese hoofdstad hebben ontmoet zonder dat de Israëlische inlichtingendienst daarvan op de hoogte was. Het is misschien het zoveelste bewijs dat China – in tegenstelling tot de VS – begrijpt hoe het in deze woelige tijden een deal tot stand moet brengen.