De opkomst en ondergang van een Russische oligarch

24jun 2023 by ian 
Bron: BHADRAKUMAR
indianpunchline 24 juni 2023 ~~~

De leiding van het Kremlin heeft resoluut gereageerd op de dreiging van een gewapende opstand door de Russische oligarch en zelfbenoemde ‘oprichter’ van de Wagner Group van militaire aannemers, Jevgeni Prigozjin.

In een reeks video’s die vrijdag werden vrijgegeven, beweerde Prigozjin dat de rechtvaardigingen van de Russische regering voor een militaire interventie in Oekraïne gebaseerd waren op leugens. Hij beschuldigde het Russische ministerie van Defensie onder leiding van minister Sergei Shoigu van “pogingen om de samenleving en de president te misleiden en ons te vertellen hoe er een waanzinnige agressie uit Oekraïne kwam en dat ze van plan waren om ons met de hele NAVO aan te vallen”. Hij beweerde dat reguliere Russische strijdkrachten raketaanvallen hadden uitgevoerd op Wagner-troepen, waarbij een “enorm” aantal doden was gevallen.

Prigozhin verklaarde: “De raad van bevelhebbers van PMC Wagner heeft een besluit genomen – het kwaad dat de militaire leiding van het land brengt moet gestopt worden.” Hij beloofde naar Moskou te marcheren en de verantwoordelijken ter verantwoording te roepen.

De Federale Veiligheidsdienst of FSB (voorheen de KGB) noemde het “een gewapende opstand“; het hoofdkwartier van Wagner in St. Petersburg is verzegeld; het Openbaar Ministerie zei dat “op deze misdaad een gevangenisstraf van 12 tot 20 jaar staat”.

In een toespraak tot de natie op zaterdag om 10.00 uur Moskou-tijd veroordeelde president Vladimir Poetin de ontwikkelingen scherp door ze te beschrijven als “een gewapende muiterij” en op te roepen tot “consolidatie van alle krachten”. Poetin trok een parallel met de opstand in Petrograd (Sint-Petersburg) in februari 1917 die leidde tot de bolsjewistische revolutie en een langdurige burgeroorlog met grootschalige westerse militaire interventie, waaronder die van de Verenigde Staten, “terwijl allerlei politieke avonturiers en buitenlandse krachten profiteerden van de situatie door het land uiteen te scheuren om het te verdelen.”

Hij beloofde: “Er zullen ook beslissende acties worden ondernomen om de situatie in Rostov aan de Don (700 km ten zuiden van Moskou waar Prigozjin met Wagner-strijders is gevestigd) te stabiliseren. Het gaat er nog steeds moeilijk, het werk van de civiele en militaire autoriteiten wordt feitelijk geblokkeerd.”

Poetin zwoer dat degenen “die een militaire muiterij organiseerden en voorbereidden, die de wapens opnamen tegen zijn kameraden – Rusland verraadden,” gestraft zullen worden. Het is veelzeggend dat Poetin nooit de naam van Prigozjin heeft genoemd.

Deze confrontatie is al maanden aan de gang en is te wijten aan spanningen in de werkrelaties tussen de Wagner-strijdkrachten en het Russische ministerie van Defensie, Prigozjins persoonlijke antipathie tegen minister van Defensie Shoigu en de Russische top, zijn opgeblazen ego en overmatige politieke ambitie, en zeker ook zijn zakelijke belangen.

Prigozjin heeft de rode lijn overschreden die Poetin zo roemruchtig trok aan het begin van zijn bewind in het Kremlin in de zomer van 2000 tijdens een historische ontmoeting in het Kremlin met 21 van de rijkste mannen in Rusland – de roofzuchtige “oligarchen, ” zoals de Russen hen spottend zijn gaan noemen – die schijnbaar uit het niets waren opgestaan en spectaculaire fortuinen hadden vergaard terwijl het land om hen heen in chaos was vervallen door duistere deals, regelrechte corruptie en zelfs moord en de controle had overgenomen over een groot deel van de Russische economie en, in toenemende mate, over de prille democratie. Tijdens de bijeenkomst met gesloten deuren vertelde Poetin hen van aangezicht tot aangezicht wie echt de baas was in Rusland.

Poetin bood de oligarchen een deal: “Buig voor het gezag van de Russische staat, bemoei je niet met het bestuur of de binnenlandse politiek van Rusland en je mag je landhuizen, superjachten, privéjets en miljardenbedrijven houden. In de komende jaren betaalden de oligarchen die deze deal niet nakwamen een zware prijs. Mikhail Khodorkovsky, die $15 miljard waard is en ooit op de 16e plaats van de Forbes-lijst van miljardairs stond, is het meest gevierde geval. Hij koesterde politieke ambitie en leeft nu in ballingschap in de VS, waar hij rijkelijk Amerikaanse denktanks en Russofobe activisten financiert die gif spuwen tegen Poetin.

Maar aan de andere kant werden de “loyalisten” die achterbleven stinkend rijk en leefden van het vet van het land als geen ander. Prigozjin, een man van nederige afkomst, is gebleven om grote rijkdom te vergaren. In zekere zin staat hij symbool voor alles wat er vreselijk mis is gegaan met de Russische reïncarnatie na de Sovjet-Unie.

De scheidslijn is echter vaak vaag, want zelfs de achterblijvers zorgden ervoor dat een aanzienlijk deel van hun buit in westerse landen lag, in bankkluizen of als roerende en onroerende goederen buiten het bereik van de Russische wet. Dit betekent dat de oligarchen ook zeer kwetsbaar zijn voor westerse chantage. Het is dan ook geen verrassing dat de westerse kapitalisten denken dat de oligarchen het regime van het Kremlin van binnenuit kunnen ondermijnen of een sociale implosie kunnen veroorzaken om Rusland te destabiliseren en de oorlogsinspanningen in Oekraïne in de war te sturen.

Prigozhin’s voorgeschiedenis is voor iedereen een raadsel. Maar het is heel goed denkbaar dat deze man, aan wie extra veel invloed in de machtsgangen van het Kremlin wordt toegeschreven, in het vizier van de westerse inlichtingendiensten is geweest. Prigozjin is goed voor minstens 1,2 miljard dollar aan persoonlijke rijkdom.

Prigozjin was ook een soort pionier, nadat hij zich had toegelegd op het enorm lucratieve beroep van manager van een quasi-staatsbedrijf van huurlingen die worden getraind en uitgerust om op te treden als militaire contractanten in hotspots in het buitenland in landen waar Rusland commercieel, politiek of militair vitale belangen heeft.

Moskou houdt zich niet langer bezig met het promoten van nationale bevrijdingsbewegingen, zoals in het Sovjettijdperk. Maar het kan ook niet ongevoelig blijven voor de regimeveranderingen die de belangrijkste westerse tegenstanders van Rusland routinematig promoten om hun geopolitieke belangen in het zogenaamde Zuiden van de wereld (of in de voormalige Sovjetrepublieken) te dienen. Daarom heeft Rusland een ingenieuze derde weg gevonden door een militaire vleugel op te richten die enigszins is gemodelleerd naar de beruchte Franse Foreign League. De Wagner Group is zeer effectief gebleken in de Sahel-regio en elders in Afrika als leverancier van veiligheid voor de gevestigde regeringen. De voormalige koloniale machten hebben niet langer het recht om de Afrikaanse regeringen voorwaarden op te leggen.

Het volstaat te zeggen dat het temmen van Prigozjin moeilijk is gebleken, hoewel de Russische inlichtingendienst ervan op de hoogte moet zijn geweest dat de westerse inlichtingendienst contact met hem had. Zijn steeds opstandiger wordende houding in het openbaar werd namelijk een ernstige hinderpaal voor het Kremlin. Een mogelijkheid is dat de Russische inlichtingendienst hem een lang touw heeft gegeven om zich aan op te hangen. Het Kremlin zou er ook de voorkeur aan kunnen hebben gegeven om hem te kalmeren en te betrekken bij de oorlogsinspanningen. Poetin heeft hem zelfs ontmoet.

In zijn toespraak tot de natie sprak Poetin niet over een “buitenlandse hand” in de huidige ontwikkelingen en legde hij de vinger op “buitensporige ambities en persoonlijke belangen [die] hebben geleid tot verraad”. Maar Poetin benadrukte ook vrij expliciet – meer dan eens – dat het de buitenlandse machten zijn die Rusland vijandig gezind zijn en die uiteindelijk zullen profiteren van de activiteiten van Prigozjin.

Het is veelzeggend dat de FSB Prigozjin rechtstreeks heeft beschuldigd van verraad, wat alleen maar kon gebeuren op basis van inlichtingen en met de goedkeuring van Poetin. Het feit dat de muiterij van Prigozjin midden in het Oekraïense offensief komt, terwijl de oorlog een kantelpunt in het voordeel van Rusland nadert, moet ook zorgvuldig worden meegewogen.

Uiteindelijk zal deze macabere poging tot muiterij niet werken. Oligarchen zijn verafschuwd in de Russische opinie. Westerse hoop op een opstand in Rusland en een regimewisseling onder het vaandel van een oligarch is op zijn zachtst gezegd absurd.

De onmiddellijke uitdaging zal zijn om Prigozhin en zijn hardcore medewerkers te isoleren van het merendeel van de Wagner-strijders. Poetin heeft de bijdrage van de Wagner-strijders in de oorlog in Oekraïne geprezen. De charismatische bevelhebber in Oekraïne, generaal Sergej Surovikin, heeft in het openbaar een oproep gedaan aan de Wagner-troepen om zich te onderwerpen aan de autoriteiten “voor het te laat is”, terug te keren naar hun kazernes en hun grieven vreedzaam te beslechten. Maar op korte termijn is een systematische aanpak van de integratie van de Wagner Group noodzakelijk. De Wagner Group heeft immers zijn waarde ruimschoots bewezen in de uitputtingsslag in Bakhmut.

Topfoto: Russische oligarch Jevgeni Prigozjin [midden] poseert met twee strijders van de Wagner Group, Bakhmut in de regio Donetsk, Oekraïne, 25 mei 2023