Staatsgreep in Niger: Afrika op de rand van een nieuwe oorlog met diepgaande geopolitieke gevolgen

07aug 2023 by ian 
Bron: SouthFront 5 augustus 2023 ~~~

Elf dagen zijn verstreken sinds de militaire staatsgreep tegen de pro-Westerse regering van Mohamed Bazoum en de buitenlandse inspanningen om de staatsgreep te verijdelen en Bazoum weer aan de macht te brengen gaan door. Op het eerste gezicht lijkt deze staatsgreep misschien niet zo belangrijk, maar de achtergrond en de speciale waarde van Niger in Afrika tonen het grote belang van de recente gebeurtenissen in het land, belangrijke gebeurtenissen die uiteindelijk kunnen leiden tot politieke, militaire en zelfs economische veranderingen in Afrika.

Op woensdag 26 juli hield de presidentiële garde van Niger de president van het land, Mohamed Bazoum, vast in het presidentiële hoofdkwartier in Niamey en een andere groep militairen kondigde op de nationale tv officieel de staatsgreep aan en de verwijdering van Bazoum uit de macht. De coupplegers verklaarden de verslechtering van de veiligheid in het land en het deplorabele bestuur als de belangrijkste oorzaak van de staatsgreep en eisten dat het buitenland zich zou onthouden van elke inmenging. De strijdkrachten van Niger betuigden ook hun steun aan de staatsgreep door een verklaring uit te geven die werd ondertekend door generaal Abdou Sidikou Issa, de stafchef van het Nigerese leger. Op 28 juli benoemden de coupplegers generaal Abdourahamane Tchiani, hoofd van de Nigerese presidentiële garde, tot voorzitter van de Nationale Raad voor de Bescherming van het Vaderland, de militaire junta van Niger.

Daarentegen vroeg de afgezette president van Niger, Mohamed Bazoum, in zijn artikel voor de Washington Post om hulp van de Verenigde Staten en de internationale gemeenschap. Hij beweerde dat als de staatsgreep zou slagen, dit veel gevolgen zou hebben voor het land en voor de rest van de regio en de wereld. Ondertussen kondigde de militaire raad van Niger op donderdagavond aan dat het onmiddellijk zou reageren op elke militaire interventie van de Economische Gemeenschap van West-Afrika (ECOWAS) in Niamey.

De verklaringen van Bazoum en zijn regering en het verzoek om hulp van de Verenigde Staten leidden tot bijeenkomsten van zijn aanhangers voor het presidentieel paleis. Ze eisen de vrijlating van de president en het einde van de staatsgreep. De aanhangers van de staatsgreep verzamelden zich voor de Nationale Assemblee met Russische vlaggen en anti-Franse leuzen. Ze staken het hoofdkwartier van de Nigeriaanse Partij voor Democratie en Socialisme (de regeringspartij in Niger) in Niamey in brand.

Om de staatsgreep in Niger te onderzoeken, moeten allereerst de achtergrond en gebeurtenissen uit het verleden worden bestudeerd. De ontwikkelingen in West-Afrika zijn een complex proces van militaire, politieke en economische kwesties die met elkaar verweven zijn, en elk van hen kan niet afzonderlijk worden geanalyseerd. In de afgelopen jaren is een nieuwe wereldwijde afstemming in de Afrikaanse geopolitiek waargenomen. Veel analisten beschouwen Niger als het nieuwe slagveld van de voortdurende concurrentie tussen het westerse en oosterse machtsblok in West-Afrika. Ze geloven dat het westerse blok onder leiding van Frankrijk deze keer in Niger aan het kortste eind zal trekken, net als bij de vorige competities in Burkina Faso en Mali.

Hoewel het tijdperk van het Franse kolonialisme in Afrika in de jaren zestig eindigde met de onafhankelijkheidsverklaring van een groot aantal Afrikaanse landen, blijft de Franse invloed op het hele continent bestaan, zowel openlijk als in het geheim, als gevolg van de structuren en relaties tussen Frankrijk en zijn voormalige koloniale gebieden. West-Afrika en de Sahelregio bezitten weliswaar enorme en waardevolle minerale en fossiele rijkdommen, zoals goud en uranium, maar bevinden zich qua groeipercentage op het laagst mogelijke niveau en het grootste deel van de bevolking van deze regio leeft onder de armoedegrens als gevolg van het jarenlange kolonialisme van het Westen en Frankrijk. De voortdurende plunderingen door Frankrijk en het Westblok en de toename van de werkloosheid en armoede duwen de mensen in de Sahel geleidelijk in de richting van onafhankelijkheid en bevrijding van hun onderdrukkers.

In 2014 lanceerde Frankrijk een operatie genaamd “Operatie Barkhane” onder het voorwendsel van terrorismebestrijding in de Sahel-regio, maar deze operatie was nooit succesvol. Frankrijk heeft ongeveer 5.000 troepen ingezet in de Sahel-regio en de Verenigde Naties hebben 15.000 vredeshandhavers ingezet in Mali in het kader van de operatie “Multidimensional Integrated Stability Mission in Mali”.

Publieke ontevredenheid over Frankrijk en interne spanningen leidden in 2021 uiteindelijk tot de derde staatsgreep in Mali in tien jaar tijd. Vervolgens werd Frankrijk door een reeks botsingen en spanningen tussen de nieuwe regering van Mali en Frankrijk gedwongen om zijn militairen uit het land te halen. In feite werden de Franse troepen verdreven door de druk en protesten van het Malinese volk. De militaire coup in Burkina Faso in 2022 leidde uiteindelijk ook tot de vernederende uitwijzing van de Franse troepen uit dit Afrikaanse land. De nieuwe regering van Burkina Faso en de bevolking waren van mening dat de Franse militaire aanwezigheid in Burkina Faso de veiligheid niet had verbeterd, maar integendeel, de Fransen bemoeien zich met de binnenlandse aangelegenheden van het land en voeden de onveiligheid.

Nu hebben de coupplegers in Niger de militaire samenwerking met Frankrijk opgezegd en de ontmanteling van de Franse militaire bases en de uitwijzing van de Franse troepen uit het land geëist. Als de staatsgreep in Niger dus slaagt, wordt Niger het derde land in de Sahel-regio dat in opstand komt tegen de Franse bezetting en worden de Franse troepen uit nog een Afrikaans land verdreven. Er moet worden opgemerkt dat na de verdrijving van Frankrijk uit Mali en Burkina Faso, Niger een van de belangrijkste militaire en veiligheidspartners van Frankrijk in West-Afrika was geworden, en de Franse basis in Niamey was een van de belangrijkste militaire bases in de Sahel-regio. De verdrijving van Frankrijk uit Niger zal uiteraard de Franse militaire dominantie sterk verminderen en de Franse koloniale overheersing verzwakken.

Dit is echter niet het enige aspect van de recente ontwikkelingen in Niger en de Sahel-regio. De groeiende invloed van Rusland in Afrika en de Sahelregio is een andere belangrijke kwestie die fundamentele veranderingen heeft veroorzaakt in de geopolitieke ontwikkelingen van deze regio. De succesvolle resultaten van de Russische invloed en het werk van de Wagner-groep in Libië en de Centraal-Afrikaanse Republiek, de militaire aanwezigheid in Mali en de steun van de bevolking voor Rusland in de genoemde landen zijn zeer belangrijk. Tijdens de recente staatsgrepen in de afgelopen drie jaar gingen publieke protesten gepaard met het betuigen van steun aan Rusland. Terwijl ze de Russische vlag hesen, haalden de relschoppers de Franse vlag naar beneden en vertrapten deze. Dit heeft geruchten veroorzaakt over de betrokkenheid van Rusland bij staatsgrepen en politieke veranderingen in de Sahel-regio.

Het officiële standpunt van de Russische regering is echter het overwegen waard. Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken verklaarde dat de beschuldigingen van Russische betrokkenheid bij de staatsgreep in Niger ongegrond waren. Het huidige standpunt van Rusland is dat de gebeurtenissen in Niger een interne aangelegenheid van het land zijn en dat het buitenland zich er niet mee moet bemoeien.

Anderzijds beschreef Prigozhin, het hoofd van de Wagner Group, in een spraakbericht van het Telegram-kanaal dat aan de groep werd toegeschreven, deze actie als de inspanning van het volk van Niger om onafhankelijkheid te verwerven tegen het kolonialisme. Ondertussen speculeerden de traditionele westerse media volop dat Wagner mogelijk betrokken was bij de situatie in Niger. Westerse diplomaten en media gebruiken elke gelegenheid in regelmatige pogingen om het succesvolle werk van aan Rusland gelinkte PMC’s in Afrika af te schilderen als een destabiliserende factor.

De coup in Niger heeft niet alleen bij Frankrijk maar ook bij de Verenigde Staten alarm geslagen. Washington is een andere kant van het verhaal. Al jaren vergroten de Verenigde Staten hun militaire aanwezigheid en bouwen ze militaire bases in heel Afrika onder USAFRICOM om hun politieke, militaire en economische doelen te bereiken en dominantie te verwerven over het continent. In de Sahel-regio heeft de VS militaire bases in Burkina Faso, Niger en Tsjaad en de toenemende Russische invloed in deze regio vormt een ernstige bedreiging voor de macht van Amerika in West-Afrika. Rusland heeft eerder in Libië laten zien hoe effectief het kan zijn en hoezeer het de belangen van de VS kan uitdagen. Bovendien bevindt de geheime dronebasis van de Amerikaanse Central Intelligence Agency (CIA) zich in het noordoosten van Niger. Deze basis wordt beschouwd als de bron van de kwaadaardige operaties van de Amerikaanse overheid op het Afrikaanse continent en het verlies van Niger zal de operationele macht van de CIA in het centrum van Afrika sterk verminderen. Daarom is het gemakkelijk te begrijpen waarom de VS tegen de staatsgreep in Niger is en Macron in deze zaak steunt.

De Franse president noemde de staatsgreep in Niger onwettig en kondigde aan dat Frankrijk bereid is om samen te werken met regionale organisaties om de leiders van de staatsgreep te straffen. De Afrikaanse Unie heeft, in overleg met Frankrijk en de Verenigde Staten, een deadline van 15 dagen gesteld aan de “Nationale Raad voor de Bescherming van het Vaderland” (Nigerese coupplegers) en hen gevraagd om de vorige regering weer in de macht te herstellen. Zoals eerder vermeld, heeft ECOWAS (de regionale politieke en economische unie van vijftien landen in West-Afrika) ook aangekondigd tegen de staatsgreep te zijn. Terwijl ze de handelsbetrekkingen met Niger opschortte en de leiders van de staatsgreep sancties oplegde, gaf ze de coupplegers een week de tijd om de staatsgreep te beëindigen. Anders zullen ze alle nodige maatregelen nemen, waaronder militaire inmenging.

Gedurende de laatste drie dagen en met het einde van de ECOWAS-deadline voor de coupplegers in zicht, werd bekend dat de militaire hoofdkwartieren van de ECOWAS lidstaten een plan voor militaire interventie in Niger hebben afgerond. De vereisten voor militaire operaties zijn vastgesteld en de strijdkrachten van Senegal, Ghana, Benin en Nigeria willen deelnemen aan de militaire operatie. De Nigeriaanse Senaat verwierp echter onverwacht het voorstel van Bola Ahmed Tinubu, die ook voorzitter is van de ECOWAS, om militair in te grijpen in Niger. De Nigeriaanse Senaat nam met meerderheid van stemmen een resolutie aan die weigerde de regering toestemming te geven om geweld te gebruiken tegen Niger. De senatoren riepen president Tinubu als ECOWAS-voorzitter ook op om andere leiders in de regio aan te moedigen om politieke en diplomatieke oplossingen te zoeken in plaats van hun toevlucht te nemen tot militaire conflicten.

Deskundigen geloven dat de terughoudendheid van de Nigeriaanse senaat om Niger binnen te vallen te wijten is aan verschillende feiten. Ten eerste heeft het leger van Niger niet de nodige logistieke en trainingsmogelijkheden om een ander land aan te vallen, terwijl de aanval op Niger en de nieuwe chaos de situatie zal veranderen in het voordeel van terroristische groeperingen die actief zijn in Nigeria, zoals Boko Haram en ISIS in West-Afrika. Twee andere zeer belangrijke factoren zijn dat Nigeria en Niger behoren tot de etnische groep Hausa, en de oorlog tussen de twee landen zal lijken op broedermoord. Aan de andere kant zijn de anti-Amerikaanse sentimenten in Nigeria de afgelopen jaren versterkt en veel Nigeriaanse experts geloven dat “de beslissing om Niger militair aan te vallen” is genomen onder Amerikaanse druk. Nigerianen zijn ontevreden over het gebrek aan Amerikaanse militaire hulp aan Nigeria in de strijd tegen terrorisme.

Het lijkt erop dat de dreigementen tegen Niger het tegenovergestelde effect hebben gehad. Deze ontwikkelingen hebben geleid tot het ontstaan van een nieuw front van Afrikaanse landen tegen het kolonialisme en de aanhangers van het westerse machtsblok in de Sahel-regio. Mali en Burkina Faso, die de afgelopen jaren onder Franse invloed stonden en door de staatsgrepen van de Franse overheersing werden bevrijd, evenals Algerije, hebben aangekondigd dat ze niet zullen deelnemen aan een eventuele oorlog tegen Niger en dat ze integendeel het leger van Niger zullen steunen tegen elke buitenlandse militaire interventie. Guinee verzet zich ook tegen de economische sancties van ECOWAS tegen Niger en heeft aangekondigd dat het niet zal deelnemen aan een eventuele oorlog tegen dit land. Hoewel de Nigeriaanse senaat de terugkeer van Bazoum en het einde van de staatsgreep in Niger wil, is zij ook tegen een militaire aanval op Niger. Als de militaire interventie plaatsvindt, kan er dus een grote complexe regionale oorlog beginnen, maar dit keer zal het Westerse blok waarschijnlijk te maken krijgen met een groep Afrikaanse landen die de steun van Rusland hebben.

Vanuit economisch oogpunt zijn er uraniummijnen van hoge kwaliteit in Niger. Volgens de statistieken is dit land de zevende producent van deze kostbare stof ter wereld, met een aandeel van vijf procent in de wereldwijde uraniumproductie. Het grootste deel van de uraniumproductie van Niger werd tegen een lage prijs geëxporteerd naar Frankrijk en Europa, en het uranium van Niger heeft een belangrijk aandeel in de levering van brandstof voor kernreactoren in Frankrijk en Europa. Een deel van het project om Nigeriaans gas naar Europa te transporteren onder de naam TSGP (Trans-Saharan Gas Pipeline) loopt door Niger. Daarom zal de verandering van bestuur in Niger, samen met de vorming van een nieuwe Afrikaanse coalitie tegen het westerse machtsblok, ook de geopolitieke energieverhoudingen in de West-Afrikaanse regio veranderen; en Europa, dat meer dan ooit afhankelijk is van Afrikaanse energiebronnen door de dure oorlog in Oekraïne, zal in de problemen komen.

Rekening houdend met de hierboven genoemde kwesties zal de combinatie van recente ontwikkelingen op het Afrikaanse continent, als de staatsgreep in Niger slaagt of een totale oorlog uitbreekt, leiden tot drie grote veranderingen op politiek, militair en economisch gebied in de regio. Op politiek gebied zal er in Afrika een nieuwe coalitie ontstaan van landen met een sterk antiwesterse houding, die de weg vrijmaakt voor reeds bestaande of nieuwe antiwesterse bewegingen in de toekomst. In de militaire sfeer, die een aanvulling vormt op de politieke, zal de bevrijding van Niger leiden tot de vorming van een nieuwe militaire coalitie tegen het Westen en de domino-val van buitenlandse bases in de Sahel-regio, en natuurlijk het verlies van de hegemonie van het westerse blok. Dit zal de koloniale handen aftrekken van de waardevolle hulpbronnen van de Sahel. Het is ook heel belangrijk om te vermelden dat de oorlog in de Sahel de volgende fase is van de derde wereldoorlog die momenteel aan de gang is. De gevolgen van de oorlog zullen verschrikkelijk zijn voor de economie van het Westen, en de Europese Unie zal er het meest onder lijden. Er staat hen nog een industriële en sociale ramp te wachten…

gerelateerd (berichten in dit archief):