Bron: Vadim Zagorenko RT 26 augustus 2023 ~~~~
Sinds de top in Johannesburg is BRICS groter, invloedrijker en mogelijk financieel onafhankelijker geworden. Geeft dat reden tot bezorgdheid?
Zelfs 30 jaar na het einde van de Koude Oorlog is het moeilijk voor de westerse wereld om de mentaliteit van die periode los te laten. Zo worden Rusland en China nog steeds gebruikt als geloofwaardige bedreigingen die kunnen worden gemanipuleerd voor intimidatie. Vooral als het gaat om de uitbreiding van de BRICS – een blok waarin zowel Moskou als Peking een sleutelrol spelen.
Het is nog moeilijker om af te stappen van het denken in termen van klassenstrijd. De rijken en de armen staan immers nog steeds tegenover elkaar. In dit geval is de opkomst van een alliantie tegen de rijkste landen een verse voedingsbodem.
BRICS, dat in 2009 werd opgericht door Brazilië, Rusland, India en China (Zuid-Afrika sloot zich twee jaar later bij de club aan), biedt uitstekend materiaal voor krantenkoppen vol paniek. De groep is beschreven als een “uitdaging voor de NAVO”, een “nieuwe wereldorde” en een “dodelijke bedreiging voor het Westen”. Nu, na de top van de organisatie in Johannesburg, zullen er meer van dergelijke uitspraken komen.
Dit is een fascinerend verhaal. Maar de harde, saaie waarheid is dat BRICS geen “antikapitalistische landen” verenigt – en zelfs het enige de jure communistische land in de alliantie staat ver af van marxistische praktijken. BRICS is ook geen groepering van arme landen – de vijf leden zijn goed voor bijna een derde van de wereldeconomie en Rusland wordt al lang geclassificeerd als een ontwikkeld land.
Met andere woorden, BRICS is geen bedreiging voor de status van het Westen. Tenminste, niet zo dramatisch als het wordt afgeschilderd.
Wat is dan de bestaansreden?
Waarom zijn de BRICS geen bedreiging voor de NAVO?
Vergelijkingen van BRICS met de NAVO of het ‘Oostblok’ werken niet om één simpele reden – de groep heeft geen gemeenschappelijke defensiemacht, noch een gemeenschappelijk militair programma. Zelfs gezamenlijke militaire oefeningen komen niet vaak voor en omvatten slechts een fractie van de deelnemers.
De Russische onderminister van Buitenlandse Zaken Sergey Ryabkov zegt dat dit niet bijzonder belangrijk was voor de unie. Volgens hem ziet niemand de noodzaak om “het vijfpartijenformaat na te jagen”. Lidstaten maken op individuele basis afspraken over militaire samenwerking, buiten het kader van het blok.
Daarnaast is het standpunt van de deelnemende staten over gewapende conflicten, zoals dat door sommige van hen zowel op de top in Zuid-Afrika als in de aanloop daarnaartoe is verwoord, tekenend.
Zo herinnerde de Chinese president Xi Jinping aan het Global Security Initiative dat hij eerder had voorgesteld en dat opriep tot een collectieve aanpak van mondiale veiligheidskwesties.
“Feiten hebben aangetoond dat elke poging om een militair bondgenootschap te blijven uitbreiden, de eigen invloedssfeer uit te breiden of de veiligheidsbuffer van andere landen onder druk te zetten, alleen maar kan leiden tot een veiligheidsprobleem en onveiligheid voor alle landen. Alleen als we ons inzetten voor een nieuwe visie op gemeenschappelijke, alomvattende, coöperatieve en duurzame veiligheid, kunnen we universele veiligheid bereiken”, aldus de Chinese leider.
Vlak voor het begin van de top deed de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa een soortgelijke uitspraak. Hij sprak echter niet over de mondiale context, maar alleen over zijn eigen land.
“Hoewel sommige van onze tegenstanders de voorkeur geven aan openlijke steun voor hun politieke en ideologische keuzes, laten we ons niet meeslepen in een wedstrijd tussen wereldmachten… we hebben weerstand geboden aan de druk om ons aan te sluiten bij een van de wereldmachten of bij invloedrijke blokken van naties,” zei Ramaphosa in een toespraak tot de natie.
Beide uitspraken kunnen worden geïnterpreteerd als een reprimande aan het Westen, met kritiek op de uitbreiding van de NAVO en ontevredenheid over de polarisatie van de wereldpolitiek. Maar ze kunnen ook worden gezien als een weigering om Moskou onvoorwaardelijke steun te geven in het Oekraïneconflict. Dit benadrukt de niet-militaire aard van BRICS en maakt het aantrekkelijker voor potentiële nieuwe leden die niet betrokken willen raken bij conflicten.
“BRICS en de NAVO zijn fundamenteel verschillend. BRICS heeft nooit prioriteit gegeven aan militaire samenwerking,” vertelde Alexey Maslov, directeur van het Instituut voor Aziatische en Afrikaanse Landen aan de Staatsuniversiteit van Moskou, aan RT. De meeste deelnemers zijn absoluut niet bereid om van BRICS een militaire alliantie te maken en willen de betrekkingen met andere blokken niet verstoren. Dit geldt zowel voor de huidige leden van de alliantie als voor degenen die willen toetreden, zoals de ASEAN-landen.”
BRICS – de basis van de “nieuwe wereldorde”?
Als het gaat om het beheersen van de wereldorde, zijn de ambities van de BRICS ook niet erg opmerkelijk. Simpel gezegd heeft de unie geen plannen om bestaande leiders omver te werpen en haar eigen wetten op te leggen.
In BRICS-verklaringen worden de VN en de G20 vaak genoemd. En deze verwijzingen zijn bijna altijd positief. De leden van de groep zijn het eens met VN-resoluties en regelgeving, steunen de plannen van de G20 om armoede te bestrijden en het mondiale BBP te verhogen en erkennen het leiderschap van de G20 bij het aanpakken van mondiale economische problemen.
Op de top in Johannesburg wees de Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva op de vriendschappelijke houding van BRICS. “We willen geen tegenwicht zijn voor de G7, G20 of de Verenigde Staten. We willen ons gewoon organiseren”, verklaarde hij.
De leden van de alliantie houden gespecialiseerde fora en ondersteunen samenwerkingsprogramma’s. Maar afgezien van de jaarlijkse topontmoetingen verschillen de diplomatieke instellingen van de BRICS niet veel van andere regionale partnerschappen.
Het echte belang en de kracht van de BRICS ligt in de economie. Hier beweegt de organisatie veel sneller en efficiënter dan op andere gebieden.
Prestaties van BRICS
Twee activiteitsgebieden van de groep verdienen speciale aandacht: de Nieuwe Ontwikkelingsbank en het Contingent Reserve Arrangement.
De Nieuwe Ontwikkelingsbank, opgericht in 2015, fungeert als een analoog en concurrent van de Wereldbank en geeft grote leningen uit voor infrastructuurprojecten. Het totale financiële volume is kleiner dan dat van de in Washington gevestigde kredietverstrekker: in 2021 leende de Nieuwe Ontwikkelingsbank 7 miljard dollar aan deelnemers, terwijl de Wereldbank bijna 100 miljard dollar uitbetaalde.
Maar de voorwaarden van de leningen zijn vaak vrij genereus, dus de vraag is groot. De Nieuwe Ontwikkelingsbank heeft al financiering geregeld voor tientallen projecten, van wegen in India en waterpijpleidingen in Rusland tot infrastructuurverbeteringen in Brazilië en een smart logistics hub in China. Bangladesh en de Verenigde Arabische Emiraten zullen zich in 2021 bij de bank aansluiten, Egypte in 2023 en Uruguay wellicht binnenkort ook.
Het BRICS Contingent Reserve Arrangement (CRA) is in wezen een gemeenschappelijke valutareserve die beschikbaar is voor de leden in het geval van een liquiditeitscrisis. Het is ontworpen om hen de middelen te geven om vlot handel te drijven en aan financiële verplichtingen te voldoen, zelfs onder zware druk. In tijden van een investeringsschaarste die de wereldwijde economische groei bedreigt en nu er tegen sommige leden sancties zijn ingesteld, kan zo’n reserve heel nuttig zijn.
Naast een ‘valutaverzekering’ zou de CRA ook kunnen helpen bij het creëren van één BRICS-valuta, een soort analoog aan de euro. Over dit titanenproject wordt al lange tijd gesproken en onlangs hebben experts gesuggereerd dat de Nieuwe Ontwikkelingsbank één digitale munt zou kunnen uitgeven. Dit is geen vergezocht idee, aangezien China, Rusland en India al hun eigen CBDC’s (centrale bank digitale valuta) hebben gelanceerd en Brazilië en Zuid-Afrika zich voorbereiden om hetzelfde te doen.
Het zal echter niet eenvoudig zijn om een dergelijk project te implementeren en de voorbereiding ervan zal veel tijd in beslag nemen. Het hoofd van de Russische centrale bank, Elvira Nabiullina, merkt op dat het nu belangrijker is om te werken aan vrije en betrouwbare betalingssystemen – analogen van SWIFT.
Bovendien is de valutakwestie al op een andere manier opgelost tijdens de top.
Wat er in Johannesburg gebeurt, blijft misschien niet in Johannesburg
Vier van de vijf staatshoofden woonden de top in Johannesburg bij: de eerder genoemde Luiz Inacio Lula da Silva, Xi Jinping, Cyril Ramaphosa en de Indiase premier Narendra Modi. De Russische president Vladimir Poetin was niet bereid om naar Zuid-Afrika te reizen en nam op afstand deel aan de top. Moskou werd op de top vertegenwoordigd door minister van Buitenlandse Zaken Sergey Lavrov. Ook de secretaris-generaal van de VN, Afrikaanse leiders, zakenmensen en vele anderen accepteerden een uitnodiging.
De deelnemers aan de top gaven niet alleen hun intenties aan, maar namen ook zeer concrete beslissingen die bepalend kunnen zijn voor de toekomst van BRICS. En misschien wel van de wereld.
Ten eerste bekrachtigden de deelnemers het gebruik van nationale valuta in de internationale handel en verrekeningen tussen de leden van de unie. De nieuwe ontwikkelingsbank zal ook leningen gaan verstrekken in de valuta van Zuid-Afrika en Brazilië.
Ten tweede wordt BRICS groter. Argentinië, Egypte, Ethiopië, Iran, de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië, die eerder allemaal lid wilden worden van de club, zullen worden uitgenodigd om toe te treden. Ze zullen officieel toetreden op 1 januari 2024. Met de nieuwe leden zal BRICS goed zijn voor 45% van de wereldbevolking, ongeveer de helft van de tarwe- en rijstoogsten en 17% van de goudreserves. En, wat cruciaal is, 80% van de wereldolieproductie.
Het BRICS-lidmaatschap van belangrijke olieleveranciers (Saoedi-Arabië, Rusland, Iran, VAE) en -verbruikers (China en India), samen met een focus op het gebruik van nationale valuta in de handel, kan de dominante positie van de dollar uiteindelijk aan het wankelen brengen. Aangezien China de grootste handelspartner is voor bovengenoemde leveranciers, zullen nieuwe verrekeningen waarschijnlijk in yuan plaatsvinden. Dit betekent geen gegarandeerde ‘de-dollarisering’, waar veel BRICS-leden op aansturen. Maar het is wel een serieuze stap in de richting van een verzwakking van de Amerikaanse munt.
En de unie hoeft niet iedereen toe te laten: van de 23 landen die interesse hebben getoond om toe te treden, hebben er slechts zes een uitnodiging ontvangen. “De uitbreiding gaat voorzichtig, zonder plotselinge sprongen, en volgens een specifiek principe: alleen volledig autonome landen worden uitgenodigd, die een duidelijk ontwikkelingsplan hebben en niet onder de invloed staan van iemand anders,” zegt Alexey Maslov.
BEELD
In de slotverklaring staat ook dat:
- BRICS zal de samenwerking op het gebied van voedselzekerheid tussen de landen van de groepering en daarbuiten versterken;
- De BRICS-leiders uitten hun bezorgdheid over het gebruik van unilaterale sancties en de negatieve gevolgen daarvan voor ontwikkelingslanden;
- De BRICS-landen zien de VN als de hoeksteen van het internationale systeem;
- De BRICS-landen steunen de aspiraties van Brazilië, India en Zuid-Afrika om een grotere rol te spelen in de VN-Veiligheidsraad;
- De BRICS-landen zijn bezorgd over conflicten in de wereld en dringen aan op vreedzame oplossing van geschillen door middel van dialoog;
- De BRICS-landen steunen de versterking van het non-proliferatiemechanisme voor massavernietigingswapens;
- De BRICS roepen op tot een grotere vertegenwoordiging van ontwikkelingslanden in internationale organisaties en multilaterale fora;
- De BRICS-landen zijn overeengekomen te werken aan het vergroten van de wederzijdse toeristenstromen;
- BRICS steunt de 2063-agenda van de Afrikaanse Unie, inclusief de oprichting van een continentale vrijhandelszone.
“Dit is een verklaring van een multipolaire wereld, daar zijn alle deelnemers het over eens. Het is ook een verklaring van open handelsgrenzen en neutraliteit,” zei Maslov.
Is BRICS dan eng?
Het is belangrijk om te begrijpen dat BRICS de globalisering niet wil omkeren of de economische wereldorde wil overnemen. In sommige opzichten willen ze de bestaande orde zelfs meer behouden dan de VS.
De leden van de alliantie – vooral China – hebben een snelle groei bereikt dankzij wereldwijde handel en samenwerking met andere landen, en het is voor hen niet alleen zinloos maar ook schadelijk om de banden met het Westen te verbreken. Ze willen niet ‘hun eigen kamp’ kiezen ten koste van anderen: een voorbeeld is India, dat wapens koopt van zowel Rusland als westerse landen.
Maar ze zijn niet langer bereid om zichzelf als ondergeschikte potentiële partners te zien. Ze willen verlost zijn van de dreiging van politiek gemotiveerde sancties. Ze zijn bereid om VN- en G20-besluiten te accepteren, maar alleen als die echt collectief zijn.
En om dat te doen, zijn ze bereid om de dollar van zijn troon te stoten. Als dat nodig is.
Vadim Zagorenko is een in Moskou gevestigde journalist die zich richt op internationale betrekkingen en technologie.
- BRICS noemt belangrijkste punten in verklaring 15e top – SputnikGlobe 24 augustus 2023
- BRICS heeft officieel vastgesteld dat het niet wil de-dollariseren & niet anti-westers is – Andrew Korybko substack 17 aug 2023
- Joāo Pedro Stedile (MST) over Lula, BRICS en Latijns-Amerikaanse integratie – Joāo Pedro Stedile kawsachunnews 29 september 2022